حسگر یا سنسور اکسیژن (O2 SENSOR) از قطعات و عناصر مهم و حائز اهمیت تعبیه شده در پیشرانه خودروها به شمار می‌رود. این سنسور وظیفه مدیریت، کنترل و اندازه‌گیری اکسیژن موجود در سوخت را به عهده دارد. هر ساله با تولید مدل‌های جدید خودرو، تولید کننده‌ها برای بهبود عملکرد موتور خودرو از تعداد بیشتری سنسور اکسیژن استفاده می‌کنند. سنسورها در قسمت تحتانی خودرو و زیر کاپوت قرار دارند و به منیفولد اگزوز متصل هستند و در جلو و عقب کاتالیزور قرار دارند. سنسور جلویی وظیفه اندازه گیری میزان اکسیژن سیستم اگزوز را به عهده دارد.
عملکرد سنسورهای جلویی و عقبی
هدف سنسورهای جلویی، اندازه گیری میزان اکسیژن در گازهای خروجی از محفظه احتراق است. بسته به اینکه گاز خروجی از اگزوز از میزان اکسیژن بالا و پایینی برخوردار باشد، میزان سوخت ورودی به موتور توسط کامپیوتر آن تنظیم می‌شود تا ترکیب ایده آلی به موتور ماشین بدهد که کمترین میزان تولید گازهای گلخانه‌ای را داشته باشد. سنسورهای عقبی پشت مبدل کاتالیزوری قرار گرفته‌اند. اگر یکی و یا تعدادی از سنسورهای اکسیژن در عملکرد خود اشتباهی داشته باشند، خودروی شما، در تست آلایندگی قبول نخواهد شد و اگر با همین سنسورها به رانندگی ادامه دهید، میزان سوخت شما افزایش پیدا می‌کند و می‌تواند به کاتالیزور خودرو آسیب برساند.
خودروی شما دارای چندین سنسور اکسیژن است که همگی آنها عملکرد خودروی شما را بهینه می‌کنند. به طور کلی بروز هر گونه مشکل در این قطعه، موجب ایجاد اختلال در فرآیند احتراق داخلی موتور خودرو می‌شود. علائمی که نشان می‌دهند سنسور اکسیژن نیاز به تعویض دارد عبارتند از:
– روشن بودن چراغ چک
– بالا رفتن مصرف بنزین خودرو
– قبول نشدن خودرو در تست آلایندگی
علل خرابی سنسور اکسیژن
دلایل مختلفی می‌تواند در خراب شدن سنسور اکسیژن خودرو نقش داشته باشد. با این حال، استفاده از سوخت دارای سطح کیفی پایین را می‌توان مهمترین علت خراب شدن سنسور اکسیژن به حساب آورد. حسگر اکسیژن، با کیفیت و مرغوبیت سوخت مصرفی، ارتباط مستقیم دارد. پایین بودن سطح کیفی سوخت، موجب کاهش طول عمر و بازدهی سنسور اکسیژن می‌شود.
خرابی شمع‌ها، از دیگر علل خرابی حسگر اکسیژن است. نارسایی در شمع‌ها، ایجاد فرآیند احتراق ناقص و به تبع آن، مختل شدن کارکرد بهینه سنسور را در بر دارد. همچنین وارد شدن هر گونه ضربه احتمالی، می‌تواند منجر به خرابی و معیوب شدن سنسور اکسیژن شود. بسیاری از سنسورها از طریق نشتی روغن و ضد یخ آسیب دیده‌اند و باید دلیل این نشتی‌ها شناسایی شده و تعمیر شوند، در غیر این صورت حتی اگر سنسورها را تعویض کنید، این نشتی‌ها باز هم به سنسورهای جدید آسیب وارد می‌کنند. خراب شدن سنسور اکسیژن در خودروها، معمولا با علائمی خود را نشان می‌دهد. این علائم در خودروهایی مثل پژو 405، 206، تیبا، پراید، ال 90، سمند و دیگر خودروها تفاوت چندانی ندارد. از جمله این نشانه‌ها عبارت است از:
افزایش دور موتور هنگام توقف خودرو
در حالت عادی، نرخ عادی دور موتور خودرو، غالبا زیر 1000 می‌باشد. در مواقعی که دور موتور تا محدوده 2000 الی 3000 دور در دقیقه افزایش پیدا کند، می‌تواند نشان دهنده بروز مشکل در قطعه سنسور اکسیژن باشد. مشکل داشتن این قطعه، می‌تواند در نامنظم شدن ریتم و دور موتور خودرو تاثیر داشته باشد.
شتاب گیری پایین خودرو
بروز ایراد در سنسور اکسیژن، موجب مختل شدن تنظیم سوخت مورد نیاز پیشرانه توسط ECU یا واحد کنترل الکترونیک خودرو، در هنگام شتاب گیری می‌شود. در این شرایط حسگر اکسیژن، اصطلاحا در حالت OPEN LOOP یا حلقه باز کار کرده که این امر مانع از فراهم شدن اکسیژن مورد نیاز موتور خودرو در هنگام شتاب گیری می‌شود و باعث شتاب گیری کند و پایین خودرو می‌شود.
بالا رفتن میزان آلایندگی
خراب بودن سنسور اکسیژن موجب افزایش میزان زیاد کربن و متعاقب آن، بالا رفتن میزان آلایندگی ماشین می‌شود و این امر موجب آسیب رساندن به محیط زیست می‌شود.
کارکرد نامطلوب پیشرانه
خرابی سنسور اکسیژن، باعث می‌شود که موتور خودرو به صورت نامنظم و نادرست کار کرده و مشکلاتی مانند متوقف شدن، ریپ زدن موتور، عدم کشش و توان لازم برای بالا رفتن از سربالایی‌ها و همچنین کاهش قدرت پیشرانه خودرو را ایجاد کند و در نتیجه باعث شتاب پایین و تنبل شدن خودرو می‌شود.
ظاهر شدن چراغ چک
در صورت خراب بودن یا نارسایی سنسور اکسیژن، چراغ مربوط به چک پیشرانه، ظاهر می‌شود.
مراحل تعمیر سنسور اکسیژن
اسکن کردن ECU خودرو توسط دیاگ
بررسی نشتی‌ها و سوراخ‌های موجود در سیستم اگزوز
عوض کردن سنسورهای آسیب دیده با سنسورهای جدید
چک کردن اتصالات الکتریکی
چک کردن عملکرد مناسب سنسورهای اکسیژن
پاک کردن کدهای مربوط به سنسورهای قبلی از ECU
آزمایش عملکرد مناسب خودرو در حال رانندگی
روش تست سنسور اکسیژن
یکی از روش‌های کاربردی برای انجام این فرآیند، استفاده از یک ولت سنج دیجیتالی و دستگاه دیاگ می‌باشد. با بررسی سیم‌های احاطه شده سنسور، می‌توان از سالم بودن این قطعه مطمئن شد. برای انجام این روش، خودرو را برای مدت حدود 20 دقیقه روشن نگه داشته تا پیشرانه گرم شود. پس از این فرآیند، خودرو را خاموش کرده و با استفاده از دیاگ و ولت سنج، تشخیص سلامت سنسور اکسیژن را انجام دهید.
با برقراری اتصالات به سیم‌های سنسور اکسیژن و راه اندازی موتور، سیگنال‌های ولتاژ مشخصی بر روی ولت سنج نشان داده می‌شود. ولتاژ یک سنسور سالم در محدوده یین 1/0 الی 9/0 قرار دارد. بالاتر یا پایین‌تر بودن ولتاژ سنسور از میزان گفته شده، حکایت از خرابی و معیوب بودن سنسور اکسیژن دارد.
